Hai nghiên cứu mới công bố trình bày một bức tranh đáng báo động với tiềm năng tác động của virus Zika và biểu hiện lâm sàng phức tạp của nó, trong khi các nhà nghiên cứu báo cáo trên số ra mới nhất của Eurosurveillance nói rằng muỗi Culex không có khả năng truyền virus Zika.
Dân số toàn cầu có nguy cơ cao
Trong một nghiên cứu được công bố trên tạp chí các bệnh truyền nhiễm Lancet, các nhà nghiên cứu từ Đại học Toronto đã sử dụng mô hình để xác định các khu vực trên thế giới có nguy cơ cao đối với virus Zika. Sau khi xem xét các hoạt động chống muỗi, dữ liệu du lịch hàng không và thông tin khí hậu, các nhà nghiên cứu cho biết có khả năng 2,6 tỷ người sống ở các vùng có nguồn lực thấp của châu Phi và khu vực châu Á-Thái Bình Dương có thể bị ốm do vi rút Zika.
Kamran Khan từ Bệnh viện St. Michael ở Toronto cho biết “Đó là một con số nghiêm túc làm nổi bật tầm quan trọng tiềm năng tác động của virus Zika”. “Con số đó không có nghĩa là gieo hoang mang, và có thể đó là trường hợp xấu nhất. Nhưng Zika là một đại dịch toàn cầu.”
Theo các mô hình sử dụng, 1,2 tỷ người ở Ấn Độ, 242 triệu ở Trung Quốc, và 197 triệu ở Indonesia đang bị đe dọa nhiều nhất bởi Zika. Những quốc gia này có bốn yếu tố khiến dẫn đến nguy cơ cao: tần số đi lại cao của người dân từ khu vực Zika lưu hành, vectơ muỗi Aedes, khí hậu duy trì bệnh do muỗi truyền, và các nguồn lực y tế công cộng thấp. Sử dụng dữ liệu chuyến bay, bản đồ thời tiết và mô hình hóa, và bản đồ mật độ dân số, Kamran Khan và các đồng nghiệp của ông có thể đánh giá rủi ro cho các nước này.
Đã có rất nhiều sự chú ý đến nguy cơ Zika ở châu Mỹ, Hoa Kỳ, và thậm chí cả châu Âu. Nghiên cứu chưa trả lời được câu hỏi có hay không dân ở châu Phi và các bộ phận của châu Á có khả năng miễn dịch với một số chủng vi rút Zika.
Zika có thể bị nhầm lẫn về mặt lâm sàng với bệnh sốt xuất huyết
Trong một nghiên cứu có liên quan dự kiến sẽ được công bố trong tạp chí Virus học (Journal of Clinical), các nhà nghiên cứu Brazil nhận định rằng nhiễm Zika có thể được đánh giá thấp và nhầm lẫn báo cáo là nhiễm flaviviruses khác, bao gồm cả xuất huyết.
Các nhà nghiên cứu dựa trên kết luận những quan sát thực hiện tại một bệnh viện ở Brazil. Giữa tháng 01 và tháng 8/2018, mạng lưới nghiên cứu Zika (Rede Zika) đã tiến hành xét nghiệm máu phân tử trên 800 người với nghi ngờ virus dengue tại Bệnh viện de Base, Sao Jose do.
Kết quả cho thấy, chỉ có một nửa trường hợp (400) là bệnh sốt xuất huyết, và 100 trường hợp là Zika virus, 300 trường hợp còn lại không liên quan đến bất kỳ arboviruses nào và có khả năng nhất là cúm. Hiện nay, Tổ chức Y tế Thế giới cho rằng tất cả các trường hợp nghi ngờ sốt xuất huyết được đánh giá như vậy, bởi vì bệnh sốt xuất huyết có thể nặng nề hơn nhiều so với flaviviruses liên quan.
Mauricio Lacerda Nogueira, MD, PhD, một thành viên của Mạng lưới Nghiên cứu Zika, giải thích “Những kết quả này cho thấy việc phân chia cổ điển thường được thực hiện giữa các triệu chứng viêm kết mạc – liên kết với Zika và đau khớp với chikungunya. Trong thực tế, các triệu chứng không thể tách rời như thế”. “Thực tế không thể phân biệt giữa ba arboviruses với các xét nghiệm huyết thanh học hiện đang được sử dụng bởi các phòng xét nghiệm thông thường và các xét nghiệm dịch vụ khẩn cấp.”
Khoảng trống nghiên cứu
Ủy ban khẩn cấp Zika cho rằng virus tiếp tục lan rộng sang các khu vực mới, điều đó cho thấy vẫn có những khoảng trống kiến thức lớn, sự kiện này vẫn tạo thành một mối quan tâm cấp cứu y tế công cộng của quốc tế (PHEIC) theo quy định tại Quy chế y tế quốc tế.
Các chuyên gia và đại diện đến từ Brazil, Singapore, Hoa Kỳ, và Tổng giám đốc WHO, Margaret Chan, MD, MPH, đã chấp nhận đề nghị của ủy ban. Các chuyên gia đã học được rất nhiều về virus Zika trong 7 tháng qua, những vẫn còn đó những câu hỏi lớn, chẳng hạn như sự hiểu biết về hai dòng virus Zika khác nhau và có sự bảo vệ chéo hay không, yếu tố then chốt để bệnh nặng lên là gì?…
Các biện pháp y tế công cộng của Brazil đã giảm thiểu mối đe dọa của virus trong thời gian xảy ra Thế vận hội Olympic 2016, cho đến nay, không có nhiễm trùng Zika được khẳng định ở những người tham gia hoặc khán giả tham dự Thế vận hội và Singapore đã phản ứng nhanh chóng và minh bạch về dịch mới phát sinh của họ. Ủy ban khẩn cấp cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuẩn bị ở các quốc gia có nguồn lực thấp để xác định và quản lý các biến chứng vi rút Zika.
Muỗi Culex không truyền Zika
Eurosurveillance công bố một nghiên cứu cho thấy rằng muỗi Culex không truyền vi rút Zika. Nghiên cứu này xuất hiện để bác bỏ một giả thuyết cho rằng muỗi Culex, phổ biến ở các nước châu Mỹ phát tán vi rút Zika cùng muỗi Aedes./.
Bs. Nguyễn Hóa
(Nguồn WHO, Cidrap)
