Gánh nặng toàn cầu về Sốt xuất huyết
Tỷ lệ mắc bệnh SXH đã gia tăng đáng kể trên khắp thế giới trong những thập kỷ gần đây. Số ca bệnh được các quốc gia báo cáo cho WHO đã tăng hơn 8 lần trong hai thập kỷ qua, từ 505.430 ca năm 2000, lên hơn 2,4 triệu ca năm 2010 và 4,2 triệu ca vào năm 2019. Số ca tử vong được báo cáo giữa năm 2000 và 2015 tăng từ 960 lên 4.032.
Sự gia tăng đáng báo động này một phần được giải thích là do sự thay đổi trong việc ghi nhận và báo cáo bệnh SXH ở các quốc gia. Nhưng nó cũng thể hiện sự thừa nhận của chính phủ về gánh nặng bệnh SXH. Do đó, mặc dù không chắc chắn toàn bộ gánh nặng toàn cầu của bệnh tật, nhưng sự gia tăng này chỉ đưa chúng ta đến gần ước tính chính xác hơn về mức độ đầy đủ của gánh nặng.
Trước năm 1970, chỉ có 9 quốc gia xảy ra dịch SXH nghiêm trọng. Nhưng hiện nay nó đang lưu hành ở hơn 100 quốc gia khu vực châu Phi, châu Mỹ, Đông Địa Trung Hải, Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương. Các khu vực châu Mỹ, Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương là những khu vực bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất, trong đó, châu Á chiếm khoảng 70% gánh nặng bệnh tật toàn cầu.
Nguy cơ bùng phát dịch SXH hiện đang tồn tại ở châu Âu. Pháp và Croatia là những nước đầu tiên ở châu Âu báo cáo về sự lây truyền trong nước vào năm 2010. Ba nước châu Âu khác cũng ghi nhận các ca bệnh được đưa từ ngoài vào. Năm 2012, một đợt bùng phát bệnh SXH trên quần đảo Madeira của Bồ Đào Nha dẫn đến hơn 2.000 trường hợp mắc và các trường hợp khác đã được phát hiện ở lục địa Bồ Đào Nha và 10 quốc gia khác ở châu Âu.
Vào năm 2020, bệnh SXH tiếp tục ảnh hưởng đến một số quốc gia, với các báo cáo về sự gia tăng số ca mắc ở Bangladesh, Brazil, quần đảo Cook, Ecuador, Ấn Độ, Indonesia, Maldives, Mauritania, Mayotte, Nepal, Singapore, Sri Lanka, Sudan , Thái Lan, Timor-Leste và Yemen.
Số ca mắc SXH lớn nhất từng được báo cáo trên toàn cầu là vào năm 2019. Tất cả các khu vực đều bị ảnh hưởng và lần đầu tiên ghi nhận sự lây truyền SXH ở Afghanistan. Riêng Hoa Kỳ báo cáo có 3,1 triệu trường hợp, với hơn 25.000 trường hợp được phân loại là nghiêm trọng. Mặc dù số trường hợp mắc bệnh đáng báo động như vậy nhưng các trường hợp tử vong liên quan đến SXH đã ít hơn năm trước. Số ca mắc cao cũng được báo cáo ở Bangladesh (101.000), Malaysia (131.000) Philippines (420.000), Việt Nam (320.000).
Năm 2016 cũng là năm có các đợt bùng phát SXH lớn với hơn 2,38 triệu trường hợp ở châu Mỹ, trong đó, chỉ riêng Brazil đã có khoảng 1,5 triệu trường hợp, cao hơn khoảng ba lần so với hai năm trước đó; 1.032 trường hợp tử vong do SXH cũng được báo cáo trong khu vực. Trong cùng năm, khu vực Tây Thái Bình Dương báo cáo hơn 375.000 trường hợp nghi ngờ, trong đó Philippines ghi nhận 176.411 và Malaysia 100.028 trường hợp, thể hiện gánh nặng tương tự như năm trước cho cả hai quốc gia. Quần đảo Solomon tuyên bố bùng phát với hơn 7.000 người bị nghi ngờ. Tại khu vực châu Phi, Burkina Faso đã báo cáo một đợt bùng phát dịch SXH tại địa phương với 1061 trường hợp có thể xảy ra.
Năm 2017, số ca mắc SXH ở châu Mỹ đã giảm đáng kể, từ hơn 2 triệu ca năm 2016 xuống còn gần 600 ngàn ca năm 2017. Panama, Peru và Aruba là những quốc gia duy nhất ghi nhận số ca mắc gia tăng trong năm 2017. Tương tự, số ca mắc SXH nặng giảm 53% cũng được ghi nhận trong năm 2017. Giai đoạn sau bùng phát Zika (sau năm 2016) số ca mắc SXH giảm và các yếu tố chính xác dẫn đến sự suy giảm này vẫn chưa được biết rõ.
Ngăn ngừa và kiểm soát như thế nào?
Nếu bạn biết mình bị SXH, hãy tránh để bị muỗi đốt thêm trong tuần đầu tiên của bệnh. Virus có thể lưu hành trong máu của bạn thời gian này và do đó, bạn có thể truyền virus cho những con muỗi chưa bị nhiễm, khi đốt người khác, chúng có thể lây nhiễm sang cho họ.
Các địa điểm sinh sản của muỗi gần gũi với nơi ở của con người là một yếu tố nguy cơ đáng kể đối với bệnh SXH cũng như các bệnh khác mà muỗi Aedes truyền. Hiện nay, phương pháp chính để kiểm soát hoặc ngăn chặn sự lây truyền của virus SXH là chống lại vật trung gian truyền bệnh là muỗi. Điều này đạt được thông qua:
Phòng chống muỗi sinh sản: Ngăn chặn muỗi tiếp cận môi trường mà chúng thường hay đẻ trứng; Xử lý chất thải rắn đúng cách và loại bỏ các môi trường sống nhân tạo có thể chứa nước; Đậy, đổ và vệ sinh dụng cụ chứa nước sinh hoạt hàng tuần; Sử dụng thuốc diệt côn trùng thích hợp cho các thùng chứa nước ngoài trời.
Bảo vệ cá nhân khỏi bị muỗi đốt: Sử dụng các biện pháp bảo vệ cá nhân trong gia đình, chẳng hạn như màn chắn cửa sổ, chất xua đuổi, vật liệu diệt côn trùng. Nên mặc quần áo để hạn chế tiếp xúc da với muỗi.
Kết nối cộng đồng: Giáo dục mọi người về nguy cơ mắc các bệnh do muỗi truyền; Tham gia với nhau để kiểm soát véc tơ bền vững.
Cơ quan y tế có thể sử dụng các biện pháp kiểm soát véc tơ khẩn cấp như phun thuốc diệt côn trùng như phun thuốc trong thời gian bùng phát; Giám sát muỗi và virus tích cực.
Ngoài ra, có nhiều nhóm cộng tác quốc tế đang tiến hành nghiên cứu nhằm tìm kiếm các công cụ mới và các chiến lược sáng tạo để góp phần vào các nỗ lực toàn cầu nhằm ngăn chặn sự lây truyền bệnh SXH, cũng như các bệnh do muỗi truyền khác.
